QAJ TAQ’MASAB’ XI N-XI’ K’OJLANTT

¿Ti tten uj tknet jun ab’ib’ q’anb’al te weya wal mo nkwal tijxatzuj mojb’ab’?

Titza jun kxe’l k’ojlantta, tey ilti’j chq’o’nay te q’olxta ab’ib’ te q’anb’al te tkwal mo tal. Qa tey mi nti’ jun tey tq’anal cheyxta te mo mi lay tz’okx q’o’ ja kwal toj te tu’j nik’xta te jaxax, nojsamay tzaj yola toj Tenb’al te Chqil tnam te ORR tu’ ttiq’ay onb’al tu t-knet qaj tenb’al ten nab’ tojxj koj te kumna chojb’al ex qaj onb’al te q’nab’al tojxj tey jatuma najay.

Ilxax ti’j tu’ tnel nik’ ti’j ja nab’ ex qaj n-che’x cheyat ma’x Estados Unidos. Qa tajay onb’al tu’ tknet jun q’anal, ktiq’alay k’al q’anb’al mo tu’ tb’intana mast tib’aj qaj vacuna che qaj ne’, txiya q’olb’elta USAHello. Tej chchmontt tib’ lu ntzaj toya qaj aq’masab’ tu’ t-xi’ onat te tu’ tknet jun txokb’al tuya xi q’anal ex tu’ chajxax b’intay te tetxi.

¿Ex qatza tey weya kwal mo wal at qaj il ex tajsa tu’ tyola tuya al jun?

Tej Tenb’al te Chqil tnam te qaj Chi okx yola (NCC) teja ORR b’a’ t-xi’ tona che qaj kwal tuya nim tok chi’j te teylax, ch-xol tzuja tej vuelo, ja jax chqal ex ja nok ten qilna ti’j, ja q’oj, tej mi nti’ yol, tej yajlab’ ex ja chaj cheyat, ja mi nti’ jun tnajab’, ja q’uq tib’aj tqul ex qaj il ch-xol qaj najaj. Tej NCC jax ju’xa b’a’ t-xi’ tona che qaj kwal tu’ tel chnik’ tij’ t-xilen ttxola te b’ajtzb’al, j-yolxta ja kxe’l cheyat ex tu’ tkent qaj paq u’j.

¿Ex qatza ma chi kub’ we’ twitz qaj kab’t penasa chi nex twitz tu’ t-xi’ n-k’ojla’ ja weya nkwal mo wal?

Tej Tenb’al te Chqil tnam te qaj Chi okx yola te ORR b’a’ t-xi’ tq’o’ aq’masab’ ex onb’al te alchexa jun n-xi’ yolat, texa ja il tej amb’il te watal, il tuyaj wab’b’al, t-q’oj tej te nkub’ tna’, t-yiwinal, nkub’ tpa’ tib’, yajlab’ tej qa’ k’ul, nokxten ti’j toj tja xnaq’tzb’al, etc.

¿Ex qatza te weya nkwal mo wal jaj LGBTQ+ ex tajsa onb’al?

At nimk’asa aq’masab’ tu’ t-xi’ onat che qaj tuya teja toj koj LGBTQ+. Tej Tenb’al te Chqil tnam te qaj Chi okx yola te ORR b’a’ t-xi’ onat tu’ tknet qaj aq’masab’ tojxj te jatuma ata.

Qaj te tuya tej koj LGBTQ+ je’ ja nuch’ te jun ti jala te nkub’ tb’aj sa’ ja ex nokten ti’j. Qa tej tey tkwal mo tal tzisa nkub’ b’aj tuyaj qaj kab’ tten te nokxten ti’j, ilti’j kxe’l tq’o’ tumal te che ma’x ti te tja t-xnaq’tzb’al.

¿Titza jala kpjal qa tej weya nkwal mo wal ex qenay at jun qeya mi nb’int qu’ tu tzaj qchmo’nay qib’ay ex tu’ q-naq’etay ti jun ex ti’ junt?

Tunalta ta’ qa atta jun amb’il te jun jawnax nkub’ tna’ jutza lu qa chej nutz’ kwal mi nal q’il che ex qaj chlel che chi naq’et ti jun ak’aj tten te chunlal. Qa at jun tey mixax japal b’aj tnab’ tib’aj ti tten tu’ t-naq’et, t-xi’ q’ajt ti’j Xk’utz’ib’ te Chqil tanma tej Nab’ te twi’.

¿Ti ktemal wu’ qa maysa jaw b’aj nk’u’j qa tej kwal weya nchela aj nok ipa ti’j yalab’ te qaj qa’ k’ul?

Ja Xk’utz’ib’ te Chqil tanma tej Onb’al te ja Wab’b’al te qaj Onb’al te Nab’ te Twi’ ex Yajlab’ tej Qa’ k’ul qa jun onb’al te q’olxta tumal ex Q’olxta techal kotz, Toj web’al, lu tkub’ 24 amb’il toj q’ij, 7 q’ij toj smant, 365 q’ij toj tiem (toj tyol me’x ex tyol mos) te che qaj xjal ex qaj najaj qaj yab’ ti’j at tyab’il chwi’ ex/mo tu’ ja chi ok ten ti qa’ k’ul.

¿Ti tten uj tokx n-tz’ib’a weya nkwal mo wal toj tja xnaq’tzb’al?

At te chq’ob’ ti’j te tu’ tokx tz’ib’a naj tej te tkwal mo tal toj tja xnaq’tzb’al ti’jxa tzuj mojb’ab’. Tu’ tzuja, t-xi’ yola mo txi’ kanay toj tja t-xnaq’tzb’al jax toj koj tu tetz q’o’ jun txokb’alay ex tu’ tzaj tumal tey tib’aj t-xilen ttxola ex qaj paq u’j ilxax chi’j. Jax ju’xa ja jun b’a’ n-xi’ xi’mat ti’j tu’ tb’intanay tib’aj ti jala qaj aq’anal te xjal mo qaj chi tzaj q’ontta jun yol at tu’ ja tja xnaq’tzab’ te texta, cheka che qaj aq’masab’ lu ntzaj chona te onxta tej kwal ex cheyxta tej tu’ tokx toj tja xnaq’tzab’. Qa tajay mast onb’al tu’ tokx tz’ib’at ja tey tkwal mo tal toj tja xnaq’tzab’, t-xi’ q’ajt tuya ja Tenb’al te Chqil tanma te qaj Chi okx yola te ja ORR t’ b’a’ tzaj cheyatay.
Qa at jun tey tkwal manimt ex qa taj tb’inta tib’aj ch’uq te GED tej te tnom, t-x’ kana toj GED Info by State (learningpath.org).

¿Ti ktemal wu’ qa tej weya nkwal mo wal ma kub’ tzina tib’ tu’ mi txi’ toj tja xna’tzb’al?

Tej nkub’ tzina tib’ te jun kwal te mi txi’ toj tja xnaq’tzb’al (mi nal toj tja xnaq’tzb’al) ch’inch’a tu’ nimk’a tu’ taqa, titza tzuj nokxte ti’j toj tja xnaq’tzb’al, siknasa mo at nok i’q’a uj netz ti’ xnaq’tzb’al toj tyol me’x. Ja te tne’l kxe’l tqanay tej tey tkwal mo tal jaj tib’aj te niy toj twi’ tuntza tel t-nik’ay ti’j ja tu’ taqa, ex ya juk’atza n-xi’ q’ajtay ti’j te tja t-xnaq’tzb’al ja tey tkwal mo tal tu’ t-xi’ qanat jun onb’al. Qa taj jun onb’al noq lepcht, t-xi’ q’ajtay ti’ ja Tenb’al te Chqil tnam te qaj Chi okx yola te ORR.

¿Ti jala kpjal qa tej weya nkwal mo wal chiw toklen qaj yol tete?

FindHello at te t-onb’al ex qaj onb’al te che qaj mla’l, qaj oqjent, qaj chi okx qanat jun ch-asilo ex qaj mi nti’ chu’j ma’x EE.UU. Jyonx qaj xnaq’tzb’al te tyol me’x ex qaj kab’t onb’al te onal te xnaq’tzb’al tok naqa tey txlaj.

¿Ti ktemal wu’ qa wajsa onb’al tu’ t-knet jun xi b’inchal u’j mo ja n-xi’ cheyat jaxax te tej weya nkwal mo wal?

Titza jun k’ojlal, ja tey chajsa toj tkwent te tu’ b’a’xax chaj tb’inay qa tej tey tkwal mo tal tu’ tpon toj txokb’al tuya ja tja kawal tu’ntza mi txi tzyet jun nik’ub’ tej tu’ tajtz xe’t. Ilti’j ktemal toj tja kawal ma’x ta tb’e najb’al tej nutz’ kwal tu’ntza b’a’ ttenay twitz ja tja kawal toj chq’ajlal jatuma naj tey.
Qa chej q’oltzta qaj onb’al jaxax te ORR b’a’ tzaj tona te nik’ulxta jun ntzaj Q’o’ te yek’b’al te jun xi b’inchal u’j te noq ch’in (kotz) tu’ b’a’ t-xi’ q’o’ qaj onb’al jaxax. Jax ju’xa b’a’ t-xi’ q’ajt ti’ ja Tenb’al te Chqil tnam te che qaj Kwal qaj Oqjent ex qaj chi Mla’.

Aj jax ju’xa, b’a’ t-knet jun tjawsa tz’ib’at te qaj chi tzaj q’ontta qaj onb’al te b’ajtzb’al noq ch’in (kotz) uj t-xi’ kanay toj Yol nok te Chqil tnam te qaj Onb’al te B’ajtzb’al te Mla’l teja Red te Klol tej mla´l (lAN). Tej Tja nik’ub’ B’ajtzb’al te EE.UU. Jax ju’xa at jun te tu’j tz’ib’wa tej q’oltzta qaj onb’al te b’ajtzb’al kotz chmo’ tu’ ja tnom.

Kids in Need of Defense (KIND) jaja tne’l chmom tib’ mya’ te kawal estadounidense te tej k’ojlaxta te qaj nutz’ kwal mi nal q’il che ex chkub’la pax tuya che chnajaj. KIND n-xi’ q’ajt ti’ qaj najaj chi k’ojlan chuya qa xi b’inchal u’j qaj noktz choya tu’ chten tuya jun mi nti’ chojb’al.

¿Ex qatza waj tz’okx qana jun k’ojlal jaxax te weya nkwal mo wal?

Ja k’ojlal jaxax ntzaj chq’o’ qaj je’x at toklen ti’j qa tej mera mamb’aj tu’ b’a’ t-xi’ b’isaxax ilxax ti’j te tej te tkwal mo tal. Qa ma txi’ tb’isa ti’j tu’ tkub’ tb’incha’, ktajb’el jun xi b’inchal u’j nintzaj te at toklen te najaj. Tej Tenb’al te Chqil tnam te qaj Chi okx yola te ORR b’a’ t-xi’ tona tu’ tknet jun xi b’inchal u’j te at toklen te najaj toj te ch-q’ajlal jatuma ata.

¿Ti ktemal wu’ qa tej weya nkwal mo wal qa ma tz’ex tzaqpaj mo jaw b’aj nk’u’jay qa ch’inch’a uj tex tzaqpaj?

Qaj kwal qaj penasa chi naq’eta toj che ak’aj jatuma chi pomal tuyaj najaj b’a’ chkub’ ten te naq’ch chi ela tema. Tej chi el laq’e ch’ich’a uj tjaw chaq toj chwi’, q’oj, chi’la ex ja ch’inch’a qa tej kwal k’iyal oq ta tja. Qa jaw b’aj tk’u’ja qa tej kwal chajsa toj tkwentay lu nb’isa ti’j qaj mya’ b’a’ kwel tena ex qa taj txi onat mo al aluya jun kyolal, t-xi’ q’ajtay ti’j Xk’utz’ib’ te Chqil tnam tej Ntzaj cheyat qaj chi Tzaqpet.
Qa tej tey tkwal ma tziy oq, b’a’ t-xi’ya qanal ti’j tuya xi policía tej koj. Mi txiya qanal ti’ jun k’iyal oq at tilay lepch ti’j toj junak qaj tnom, jutzuj b’a’ tel najay qanal. Qa tajay onb’al tu’ t-xi’ya qanal ti jun niy oq, mo qa nkub’ cho ti’jay qa tej tey tkwal mo tal ch’inch’a uj tiy oq, tzaj yola ti’ Tenb’al te Chqil tnam te qaj Chi okx yola te ORR.

Junt aq’masab’ jaja Tenb’al te Chqil tnam te che qaj Nutz’ kwal Nche’x tz’aq ex Chi b’aj ya’t (NMEC), qa q’i’ jtumal tej te tkwal mo tal toj kub’ tumal tib’aj te chqil tnam tu’ b’a’ t-xi’ yola tuya tipomal tej at-xax ttxola te chqil qaj tanma.

¿Ti ktemal wu’ qa ma jaw b’aj nk’u’j qa tej weya nkwal mo wal eysa t-xob’lil te tex te?

Qa tej tey tkwal mo tal at jun te t-nab’ chiwsa mo jaw b’aj tk’u’j qa ch’inch’a at k’okal t-se’ tib’ mo kwel tb’iom tib’, ilxax ti’j b’a’ t-xi’ t-qanay onb’al te jun nintzaj tu’ b’a’ t-klet ti’j. Qa tej tey tkwal mo tal lu at toj t-xob’lil, q’inx toj onb’al te toj il naj ta’ tej tja q’anb’al tu’ b’aj tzaj chona.

Qa tej tey tkwal mo tal o yola qa taj tkub’ tb’iom tib’, b’a’ t-knet qaj aq’masab’ ex ti b’a’ ttemal tib’a ti tten uj t-xi’ onat toj Xk’utz’ib’ Ilxax ti’j te tej Jatuma kpomal we’ tej B’i’ya. Teja 988 Lifeline ntzaj toya onb’al kotz ex toj ewb’al 24/7 che qaj xjal toj il ete’, qaj aq’masab’ tej meyob’ ex chajlal te te tey mo qaj tey tarmana, ex qaj tb’anal nkub’ t-b’incha’ te che qaj nintzaj ma’x Estados Unidos.

¿Ti ktemal wu’ qa ma tz’el nik’ qa tej weya nkwal mo wal lu nkub’ b’aj chuya qaj chaj se’?

Titza jun k’ojlal, tej chq’o’nay te k’ojlaxta tey tkwal mo tal te alchexa jun nok se’. Qa tzqinay qa tej tey tkwal mo tal lu nkub’ b’aj tuya jun te nok se’, ex mi txi tq’onay tumal tib’aj ch’inch’a uj chaj cheyana. Tu’ t-xi’ya qanal te jun il te b’aj yajlet mo chaj cheyat, tzaj yola ti’ qaj Onb’al te K’ojlal te qaj Nutz’ kwal mo te xi policíatoj koj.

Qa nel tnik’ay qa tej tey tkwal mo tal lu at toj yajlab’ te xjal mo lu at toj t-xob’lil qa ju’wa, tzaj yola ti’ Tenb’al te Cheil tnam te qaj Aq’masab’ tib’aj B’aj ya’t qaj Xjal. Qa tey n-xi’ tb’inay qa tej tey tkwal otz’okx tziya tu’ jun chmom tib’ tej q’ilb’ax xjal mo kloj te qa’ xjal chchmom chib’, jatza teja k’okalx q’umat te ICE. Qa tajay onb’al tu’ t-xi’ya qanal, tzaj yola ti’ Tenb’al te Chqil tnam te Chi okx yola te ORR.
Qa tajay mast onb’al tu’ tkent qaj aq’masab’, t-xi’ qanal chi qaj qa’ chi b’aj se’ mo knetal ti b’a’ chtemal, tzaj yola ti’ Tenb’al te Chqil tnam te Ab’ib’ te Yolb’il teja ORR.

¿Ti jala kpjal qa tej weya nkwal mo wal mo naya tzisa chi kub’ b’aj tuyaj yajlab’ te qital tojx ja’?

Qa luy at toj t-xob’lil naj, tzaj yola ti’ 911. Qa tajay onb’al tuya ja jun at oknina tuya jun at tten tuya qital tojx ja’, tzaj yola toj Xk’utz’ib’ te Chqil tnam te Yajlab’ te qital Tojx ja’.

¿Niy ch’in chjo’ ja t-xilen ttxola ja mojb’ab’?

Mi nti’ jun b’ina tuya u’j b’aj b’int mo mojb’ab’ che qaj kwal mo ja k’ojlab’ te ORR. Ab’i’ qa che xi q’oltz il at jun che japal b’aj chu’ che qaj najaj che qaj kwal je’nx ete’kx toj t-xilen ttxola tej mojb’ajb’. Nojsamay, q’onkxay qa u’j nokx qanat tej chijb’al mo tej tumal bancaria mo tej tarjeta te crédito tuya jun jawnax mi nok qe tk’u’j. Titza jun k’ojlal, ch’inch’a uj t-xi’ qanat tu’ t-xi’ tb’incha’ tej viaj ex ch’inch’a ntzaj tq’o’ jun k’ojlal tej te t-viaj tuntza tej jun kwal nutz’x te 14 ab’qij te tiem. Mya’xax jak’alxax, qaj chojb’al ilti’ij chi okalx jux maj compañía niy twitz cha’j mo xi tzaj q’ontta tej k’ojlab’. Qa ma txi qanat qa tu’ toktz chjo’ tu’ ja mojb’ab’ te jun nutz’ kwal, t-xi’ q’ajtay ti’ ja Tenb’al te Chqil tnam te qaj Chi okx yola te ja ORR tu’ ttiq’ay onb’al.

¿Ti’ ktemal wu’ qa at weya il tiy wib’aj tuya pwaq tu’ t-xi k’ojlet ja weya nkwal mo wal?

At aq’masab’ toj tey t-koj, titza tzuj bancos te wab’b’al, k’ashjel te comestibles te kwmna chojb’al ex tja q’anb’al kotz qa b’a’ t-xi’ onat te tu’ tel klet ti’j tiyx tib’aj te pwaq te k’ojlal jun kwal. Qa tajay onb’al tu’ b’a’ t-knet qaj aq’masab’ toj tey jatuma meraxax atay mo qa tajsunay onb’al tuya te niy ch’in k’ela ti’ tey, tzaj yola ti’ Tenb’al te Chqil tnam te qaj Chi okx yola te ORR.

¿Ex qatza ma chi kub’ we’ twitz te che qaj kab’t tiyx wib’aj tu’ b’a’ t-xi’ k’ojla’ weya nkwal mo wal?

Tej Tenb’al te Chqil tnam te qaj chi okx yola te ORR b’a’ t-xi’ tq’o’ qaj aq’masab’ ex qaj onb’al tib’aj alchexa jun kyolj, jatzax ma ti’ qaj il tej amb’il uj twitan, il tuyaj wab’b’al, q’oj tuyaj nkub’ tna’, chiw twi’, naj q’o’, yajlab’ tej qa’ k’ul, nokten ti’j toj tja xnaq’tzb’al, ex mast. Qa tajay onb’al, tzaj yola ti’ Tenb’al te Chqil tnam te qaj Chi okx yola te ORR.

¿Ti jala kpjal qa tej weya nkwal mo wal mo nayana qo kub’ b’ajay tuyaj yajlab’ te qital tojx ja’?

Qa luy at toj t-xob’lil naj, tzaj yolanay ti’ 911. Qa tajay onb’al tuyaj at oknina tuya jun b’aj ti’jay tej yajlab’ te qital tojxj ja’, tzaj yola ti’ Xk’utz’ib’ te Chqil tnam te Yajlab’ te qital Tojxj ja’.